Ebced

İslam tarihinde bir olayın tarihini kaydetme, çoğunlukla doğrudan tarihin yazılması ile gerçekleşmiştir. Fakat, bazı edebi eserlerde, tercüme-i hal eserlerinde, kitabelerde vb. yerlerde saklı ve örtülü ifadelerle tarih kaydetme usülleri de geliştirilmiştir.

Bu usullerden biri de ebced hesabıyla tarih düşürmektir. Ebced hesabında esas; alfabenin her harfine bir rakam değeri vermek ve bir kelimeyi teşkil eden harflerin toplam rakam değerini, anlatılmak istenen bir hadisenin tarihine denk düşürmektir. Sözkonusu kelime veya satırın her harfinin rakam değerini toplayarak tarih hesaplanır. Bu hesaplamada önemli olan kelimenin telaffuzu değil yazılışı ve imlâsıdır.

Ebced hesabında harflere verilen rakam değerleri birkaç çeşittir. Osmanlı’da en çok kullanılmış olan sistemde bu değerler şöyledir:

Ebced hesabı bazı mimari eserlere de yansımıştır. Örnek olarak Mimar Sinan’ın eserlerinde, sıkça kullanılmıştır. Süleymaniye’de zeminden kubbe üzengi seviyesi 45, kubbe alemi 66 arşın yüksekliktedir. Ebced'e göre "Âdem' 45, "Allah" lafzı da 66 etmektedir. Yine Selimiye'de de kubbeyi taşıyan 8 ayağın merkezlerinden geçen dairenin çapı 45 arşındır. Kubbe kenarı zeminden 45, minare alemi buradan itibaren 66 arşındır. Süleymaniye ve Selimiye'nin görünen silüetleri 92 arşındır ki, bu da "Muhammed" kelimesinin karşılığıdır.

Doğan çocuklara isim verilirken de bu yöntem kullanılmıştır. Mesela Hicri 1311'de doğan çocuğa "Ömer Rıza" ve "Recep Servet" gibi isimlerden biri verilebilir. Çünkü bunların her birinin ebced karşılığı 1311 etmektedir.

Ebced hesabı ayrıca cifr, vefk gibi ilimlerde, astrolojide, define aramada da kullanılmıştır. Diğer taraftan, ebcedle tarih düşürme yöntemini tersinden kullanarak, Kuran’daki ayetlerden gelecekteki hadiselere dair anlam çıkarmaya çalışanlar da vardır.

İbranice veYunanca harfler için de geliştirilmiş benzer bir yönteme Gematriya denmektedir.

ARAMA

Google

COPYRIGHT

EZOTERİK SÖZLÜK, konunun meraklılarına bilgi vermesi amacıyla yayınlanmaktadır. Bu sözlükte yayınlanan tüm maddelerin telif hakkı yazarına aittir. İzinsiz ve link vermeden kopyalanıp yayınlanamaz.
 
pageviews